Νίκι ντε Σαιν Φαλ, η Γαλλίδα εικαστικός, ζωγράφος, γλύπτρια και σκηνοθέτρια.

Πριν από 84 χρόνια, το 1930, γεννήθηκε η Niki de Saint Phalle και η Google την τίμησε στις 29 Οκτώβρη, ημέρα γενεθλίων της, βάζοντας στο doodle της τα διάσημα γλυπτά της, τις πολύχρωμες γυναικείες μορφές, τις "Nanas".

 
Γαλλο-αμερικανίδα καλλιτέχνης γεννημένη στη Γαλλία, παιδί ενός Γάλλου τραπεζίτη αριστοκρατικής καταγωγής και μιας Αμερικανίδας μητέρας. Σε ηλικία τριών ετών μετακόμισε με τους γονείς και τα υπόλοιπα τρία αδέρφια της στη Νέα Υόρκη, εξαιτίας της παγκόσμιας οικονομικής ύφεσης του 1929. 

Η οικονομική καταστροφή του πατέρα της, στο κραχ του 1929, δεν στάθηκε εμπόδιο στη μικρή Niki να επισκέπτεται το Μητροπολιτικό Μουσείο της Νέας Υόρκης αλλά και να αφιερώνει ώρες διαβάζοντας κόμικς, από όπου προήλθαν και οι πρώτες εικόνες της σχετικά με την τέχνη. Παράλληλα με το σχολείο γράφτηκε σε σχολή γλυπτικής, από την οποία την έδιωξαν όταν ζωγράφισε κόκκινο το φύλλο συκής σε κάποιο άγαλμα.

Στα 18 της παντρεύτηκε τον συγγραφέα Harry Mathews, παιδικό της φίλο. Τα πρώτα επαγγελματικά της βήματα έγιναν στα τέλη της δεκαετίας του '40 όταν άρχισε καριέρα μοντέλου στη Vogue, στο Elle και σε άλλα μεγάλα περιοδικά.  

Για ένα διάστημα έμεινε στο σπίτι να μεγαλώσει  την κόρη τους Λόλα,  προτού ξεκινήσει να ασχολείται με την τέχνη, ως αυτοδίδακτη. Το 1952 μετακόμισε στο Παρίσι όπου πήρε μαθήματα θεατρολογίας και υποκριτικής, ενώ παράλληλα ξεκίνησε να ζωγραφίζει, επηρεασμένη από διάφορα καλλιτεχνικά ρεύματα, όπως η τέχνη του περιθωρίου. Κυνηγημένη από τις μνήμες του βιασμού της σε ηλικία 11 ετών από τον πατέρα της, το 1953 υπέστη μια νευρική κρίση που την οδήγησε στο νοσοκομείο, μια εμπειρία που την ώθησε ακόμα πιο έντονα στη ζωγραφική.
Η ίδια έλεγε: "Η ζωγραφική ηρεμεί το χάος της ταραγμένης μου ψυχής και αποτελεί το μέσο για να δαμάσω τον δράκο που εμφανίζεται εμπρός μου".

Το 1955 ταξίδεψε στην Ισπανία μαζί με το σύζυγό της και ανακάλυψε τους κήπους του Γκαουντί, ιδιαίτερα το Πάρκο Γκουέλ, το οποίο άσκησε μεγάλη επιρροή στην τεχνοτροπία της!

Το 1961 έγινε μέλος του κινήματος των Νέων Ρεαλιστών, μαζί με καλλιτέχνες όπως οι Ζεράρ Ντεσάν, Σεζάρ, Μίμο Ροτέλα, Κρίστο  και Υβ Κλάιν.

Στο Παρίσι, στο μουσείο μοντέρνας τέχνης, γνώρισε τον Ελβετό γλύπτη Ζαν Τινγκελί τον οποίο παντρεύτηκε (1971), ύστερα από το διαζύγιο της με τον Μάθιους.

Με το νέο της σύζυγο ήταν πρωτοπόροι του κινήματος PlayArt και ως μη κομφορμιστές ονομάστηκαν "Μπόνι και Κλάιντ" του κόσμου της τέχνης. 

Τη δεκαετία του ‘60 πραγματοποίησε τους Πυροβολισμούς, μια σειρά από περφόρμανς που την έκαναν διάσημη διεθνώς. Αποτελούνταν από πλαστικούς σάκους σε σχήμα ανθρώπινης φιγούρας γεμάτους μπογιά τους οποίους η Σαιν Φαλ πυροβολούσε για να απελευθερωθεί η μπογιά και να ζωγραφιστεί με αυτό τον τρόπο το έργο. Έτσι, κατάφερε να μετατρέψει πυροβολισμούς και εκρήξεις (εκδηλώσεις βίας), σε παιχνιδιάρικα γεγονότα. Η ίδια δηλώνει: "Πυροβολώντας τον εαυτό μου στοχεύω την κοινωνία, τις αδικίες της και τη βία των καιρών, είναι μια πράξη που μου επιτρέπει να σκοτωθώ με τα ίδια μου τα χέρια και ταυτόχρονα να ξαναγεννηθώ"...

 

http://www.youtube.com/watch?v=s5MUxuY4Hbw

Αυτό που κυρίως χαρακτηρίζει το έργο της, είναι οι γλυπτές, καμπυλώδεις γυναικείες μορφές,   επιζωγραφισμένες με λυρικές γραμμές και έντονα χρώματα γνωστές με το όνομα Nana, τις οποίες έχει δημιουργήσει σε δεκάδες παραλλαγές και μεγέθη. Ενδιαφέρεται για τη θέση της γυναίκας στην κοινωνία και διακηρύσσει πως η γυναίκα αισθάνεται όπως ένας μαύρος στην κοινωνία των λευκών. Οι κατασκευές της που αναπαριστούν γυναίκες, σε μεγαλύτερα μεγέθη από το φυσικό, είναι φτιαγμένες από συρμάτινο πλέγμα και αντικείμενα όπως κούκλες και παιχνίδια, δίνοντας όγκο στη μορφή, αλλά και συμβολισμούς. π.χ. το στήθος είναι φτιαγμένο από αγελάδες - παιχνίδια και κάπου μπορεί να αναγνωρίσει κανείς, στρατιωτάκια ή πυραύλους, όλα βαμμένα με το ίδιο χρώμα, συνήθως λευκό. Οι κούκλες αυτές έχουν τίτλους: "Νύφη", "Έγκυος", "Πόρνη", "Μάγισσα", "Θεά" κ. ά.

Τον Σεπτέμβρη του 1956, οργάνωσε την πρώτη της έκθεση στην γκαλερί του Αλέξανδρου Ιόλα, στην οποία παρουσίασε τα περίφημα γλυπτά της "Nanas", τις πολύχρωμες και με καμπύλες γυναικείες μορφές.  Πρόκειται για αισθησιακές και ταυτόχρονα αρχέτυπες γυναικείες φιγούρες σε σχέση με την άποψη που είχε η Νίκη ντε Σαιν Φαλ για τη θέση των γυναικών στην κοινωνία. Γι' αυτήν την έκθεση ο Ιόλας κυκλοφόρησε το πρώτο βιβλίο της που αφορούσε έργα της σε συνδυασμό με αποτυπωμένες χειρόγραφα δικές της σκέψεις και σχέδια της για την συλλογή γλυπτών της με τίτλο "Μπανάνες". Ενθαρρυμένη από τον Ιόλα, ξεκίνησε μια ιδιαίτερα παραγωγική περίοδο γραφιστικής εργασίας από την οποία προέκυψαν εικαστικές εκθέσεις με αφίσες που σχεδίασε η ίδια όπως επίσης βιβλία και συγγράμματα που έγραψε γι' αυτές. 
Το 1974 γλυπτά εμπνευσμένα από τη Μητέρα Γη θα κοσμήσουν την πόλη του Αννόβερου και όχι μόνο. 

Η πιο γνωστή από αυτές είναι ένα τεράστιο γλυπτό-γυναίκα, με τον τίτλο Hon ("εκείνη", στα σουηδικά), στο οποίο οι θεατές μπορούσαν να περπατήσουν μέσα. Το γλυπτό αυτό, ήταν ένα από τα έργα που δημιούργησε μαζί με τον Jean Tinguely, δεύτερο σύζυγό της  για το Moderna Museet της Στοκχόλμης, το 1966. 

Οι δύο τους πραγματοποίησαν μεγάλο αριθμό γλυπτών, είτε ύστερα από αναθέσεις είτε απλά ως έκφραση της δημιουργικότητάς τους. Και τους δύο ενδιέφερε να μεταλλάξουν το περιβάλλον με τα έργα τους. "Τα έργα μας είναι τα τοτέμ της ευτυχίας", συνήθιζε να λέει η Νίκι.

Μαζί δημιούργησαν στη Γαλλία το Συντριβάνι Στραβίνσκι, ύστερα από δημόσια ανάθεση στη Σαιν Φαλ.

Συνεργάζονταν και στη δημιουργία ατομικών έργων, όπως τον "Κύκλωπα" του Ζαν Τινγκελί, μια τεράστια κεφαλή στο δάσος Μιγί Λα Φορέ, δυτικά του Παρισιού, ή στον "Κήπο Ταρό" της Σεντ Φαλ, στην Τοσκάνη. 

Δεν ήταν το πρώτο ζευγάρι που εργαζόταν από κοινού. Αλλά, αντίθετα από άλλες τέτοιες ομάδες (όπως οι Κρίστο και Ζαν Κλοντ, οι Τζίλμπερτ και Τζορτζ, ή οι Αδελφοί Τσάπμαν, που υπογράφουν από κοινού), ο Τινγκελί και η Σεντ Φαλ διατηρούσαν την ατομικότητά τους. Και αντίθετα από άλλα ζεύγη του παρελθόντος (όπως ο Αύγουστος και η Καμίγ Ροντέν, ο Ντιέγκο Ριβέρα και η Φρίντα Κάλο, ο Τζάκσον Πόλοκ και η Λι Κράσνερ)- όπου κυριαρχούσε ο άνδρας-, η δική τους συνύπαρξη και συνεργασία ήταν ισότιμη. "Η Νίκι είχε μεγάλο εγώ όπως και ο Ζαν, και αυτό ήταν το σημείο επαφής τους", θυμάται η εγγονή Μπλουμ Καρντίνας. "Η Νίκι ήταν ωραία και μαγνητική, ο Ζαν ήταν εκρηκτικός, αλλά είχαν αληθινή επικοινωνία".
 

 

Με τίτλο "Νίκι και Ζαν, τέχνη και έρωτας", το Μουσείο Τινγκελί της Βασιλείας στην Ελβετία παρουσίασε συγκεντρωμένη την κοινή τους δημιουργία  το 2006 για πρώτη φορά με έργα, φωτογραφίες, σχέδια και μοντέλα μερικών από τα πιο μεγάλα έργα που δημιούργησαν μαζί η  Niki de Saint Phalle και ο Jean Tinguely.

Η Σαιν Φαλ δημιούργησε μια μεγάλη σειρά από μνημειακά γλυπτά σε πάρκα γλυπτικής, κάποια εκ των οποίων με προσωπικές της δαπάνες, όπως τον Κήπο τον Ταρώ στην Τοσκάνη και τον Μαγικό Κύκλο της Βασίλισσας Καλιφιά στην Καλιφόρνια.Τα εντυπωσιακά της έργα, χαρακτηρίζονται για την αμεσότητα, τη σκληρή και ταυτόχρονα ευαίσθητη παιδικότητα, που σε κάνουν να σκεφτείς, πως αυτή η γυναίκα αισθάνεται εγκαταλειμμένη σε έναν άλλο πλανήτη. Οι έντονες πιτσιλιές των χρωμάτων δημιουργούν την ατμόσφαιρα του διαστήματος και τα σπασμένα αντικείμενα, εργαλεία και κομμάτια όπλων που ενσωματώνει στον καμβά, είτε για να εκφράσει το πρόσωπο, είτε για να τα εντάξει στο φόντο - ενώ υπάρχει μόνο μια φιγούρα -  δηλώνουν την ψυχική της κατάσταση.

"...όλα «ντυμένα» με κομμάτια πολύχρωμων πλακιδίων ή καθρεπτών σε διάφορα σχήματα και μεγέθη. Οι φιγούρες αυτές είναι μεμονωμένες ή αποτελούν συμπλέγματα μορφών, στημένα σε δημόσιους χώρους και πάρκα, σε πολλά μέρη στην Ευρώπη, την Αμερική, την Ελβετία, τη Βραζιλία κ.α. Αυτός είναι ο φανταστικός ονειρικός παιδικός κόσμος της Saint Phalle και αποτελεί το τελευταίο μέρος της έκθεσης, σαν να μπαίνει ο επισκέπτης σε έναν απέραντο παιχνιδότοπο και να χάνεται μέσα σε αυτόν, ενώ λίγο πριν από την έξοδο υπάρχει ένα πολύ μικρό παραθυράκι σε σχήμα σωλήνα, από το οποίο βλέπει κανείς το σιντριβάνι της Saint Phalle, στην αυλή του Grand Palais.", γράφει ο εικαστικός Χριστόφορος Κατσαδιώτης.

 

Άλλα έργα της ήταν δημόσιες αναθέσεις. Από τα σημαντικότερα ήταν το Γκόλεμ, ένα παιδικό τέρας που βρίσκεται στο πάρκο Ραμπίνοβιτς της Ιερουσαλήμ και ήταν παραγγελία των τοπικών αρχών,

Το 1994 το Jerusalem Foundation της ανάθεσε μια ακόμα παραγγελία για τον Βιβλικό Ζωολογικό Κήπο της Ιερουσαλήμ. 

Η Σαιν Φαλ δημιούργησε ένα σύνολο γλυπτών ζώων με τον τίτλο Η Κιβωτός του Νώε τα οποία ολοκλήρωσε το 1998. 

Έχει γράψει σενάρια για κινηματογραφικές ταινίες και οι χαρούμενες μορφές της κοσμούν διάφορους δημόσιους χώρους σε όλο τον κόσμο. Το 1991, δημιούργησε το πρώτο κινητικό γλυπτό της, φόρο τιμής στον Tinguely, που πέθανε νωρίτερα τον ίδιο χρόνο.

  

The Bride, or Miss Havisham’s dream 1965

Τα γλυπτά της Νίκι ντε Σεν Φαλ είναι από τα πλέον χαρακτηριστικά και αναγνωρίσιμα έργα της εποχής μας, αλλά και σύγχρονα μνημεία αισθητικής και κάλλους!

 "Ήλιος Θεός", 1983, Fiberglass με βάση το τσιμέντο 8,8 μ Το έργο βρίσκεται στο Πανεπιστήμιο Καλιφόρνιας, Σαν Ντιέγκο, UCSD

Λεπτoμέρεια : "Η Πηγή Stravinsky, Η Ζωή  και Ο Ελέφαντας", 1982, (Το έργο βρίσκεται  στο προαύλιο του Center Georges Pompidou)

Το 1994 εξέδωσε ένα βιβλίο με τον τίτλο "My Secret" δημοσιοποιώντας τον βιασμό από τον πατέρα της όταν ήταν 11 χρόνων και πως οι τρεις ταινίες που έκανε στη διάρκεια της καριέρας της: "Un reve plus long que la nuit" (1971), "Daddy" (1973), "Wer ist das Monster - Du ode rich?" (1995), καθώς και οι "πυροβολισμοί" της, συνδέονταν με το γεγονός αυτό. 

Η Niki de Saint Phalle, εκτός από τον αγώνα για την ισότητα των φύλων, πάλεψε για την καταπολέμηση του AIDS και τη σωτηρία του περιβάλλοντος. 

Κάνοντας έναν απολογισμό της ζωής της, είχε πει: "Ήμουν τυχερή που βρήκα την τέχνη ως πνευματική διέξοδο, γιατί αλλιώς είχα τη φτιαξιά του τρομοκράτη". 

Η Σαιν Φαλ μετακόμισε το 1994 στην Καλιφόρνια, όπου ήταν και η μόνιμη βάση της μέχρι το θάνατο της στις 21 Μαΐου του 2002, σε ηλκία 71 ετών, από επιπλοκές χρόνιας αποφρακτικής πνευμονοπάθειας.

Όσα και να αναρτηθούν για την τέχνη της, πάλι λίγα θα είναι!

 

http://nikidesaintphalle.org/