"…προανθεί δε των φύλλων και πρωιβλαστεί…"

..αναφέρει ο Θεόφραστος περιγράφοντας το γνωστό δέντρο της αμυγδαλιάς, η οποία σε πολλά μέρη της Ανατολής  ήταν γνωστή με το όνομα "Αθασία".

Προετοίμαζα αυτήν την ανάρτηση για τις 26 του Φλεβάρη, για τον ένα χρόνο από τη δημιουργία του blog μας. Όμως ο χαμός ενός φίλου που "σάλπαρε" για το μακρινό ταξίδι, με φρέναρε τη μέρα εκείνη. Μετά ήρθαν οι Απόκριες…

Θέλεις επειδή η αμυγδαλιά συμβολίζει την ελπίδα, θέλεις επειδή το blog αυτό άνοιξε σαν παράθυρο όταν μια πόρτα έκλεισε, πάντως ο συνειρμός της αμυγδαλιάς με τον ένα χρόνο ζωής του blog ήταν αυθόρμητος. Δεν τον αναλύω, αυτά τα αφήνω στον Κωνσταντίνο...

Την όμορφη φωτογραφία την έστειλε ο φίλος και συνεργάτης του blog Γιάννης με το σχόλιο:

"Δεν ξέρω γιατί, όμως αυτός ο έρημος από ανθρώπους χωματόδρομος έχει, για μένα, μεγαλύτερη σημασία από το υπέροχο ανθισμένο δέντρο..."

Η σοφία της φύσης εμφανίζεται και στην αμυγδαλιά: ανθίζει νωρίτερα, επειδή σε σχέση με τα άλλα φυτά έχει "ατελή" άνθη. Αυτό δημιουργεί προβλήματα με την απαραίτητη παρουσία των εντόμων που θα μεταφέρουν τη γύρη από το αρσενικό λουλούδι στο ωάριο του θηλυκού λουλουδιού, για να γίνει η γονιμοποίηση.

Αν, λοιπόν, η αμυγδαλιά άνθιζε αργότερα, μαζί με τα άλλα φυτά, υπήρχε ο κίνδυνος τα έντομα που τη γονιμοποιούν να προτιμούσαν τα άλλα λουλούδια. Έτσι, ανθίζοντας νωρίς και μόνη της διασφαλίζει την παρέμβαση των εντόμων που είναι αναγκασμένα, θέλοντας και μη να την προτιμήσουν!!!

"Almond blossoms" - Vicki Sullivan

Λέει, λοιπόν, η ελληνική μυθολογία…                                                                      

για μια όμορφη πριγκίπισσα που ονομαζόταν Φυλλίς, θυγατέρα ενός βασιλιά της Θράκης. Η Φυλλίς ερωτεύτηκε τον γιο του Θησέα τον Δημοφώντα, ο οποίος βρέθηκε στα μέρη της καθώς επέστρεφε με το καράβι του από την Τροία. Ο βασιλιάς και πατέρας της όμορφης κόρης του έδωσε ένα μέρος του βασιλείου του και την θυγατέρα του για γυναίκα. Αλλά ο Δημοφών νοστάλγησε την πατρίδα του την Αθήνα τόσο πολύ, που ζήτησε να πάει εκεί για λίγο διάστημα. Η Φυλλίς συμφώνησε, αφού της υποσχέθηκε ότι θα γύριζε πίσω σύντομα, αλλά έμεινε εγκαταλειμμένη περιμένοντας τον εκλεκτό της καρδιάς της, στον τόπο της τελετής του γάμου τους. Περίμενε για χρόνια την επιστροφή του, αλλά τελικά πέθανε από μαρασμό. Οι θεοί, από οίκτο, την μεταμόρφωσαν σε δέντρο, σε αμυγδαλιά, η οποία έγινε σύμβολο της ελπίδας. Όταν ο περιπλανώμενος, γεμάτος τύψεις, Δημοφών επέστρεψε, βρήκε τη Φυλλίδα σαν ένα γυμνό δέντρο χωρίς φύλλα και άνθη. Απελπισμένος αγκάλιασε το δέντρο, το οποίο ξαφνικά πλημμύρισε από λουλούδια, δείχνοντας ότι η αγάπη δεν μπορεί να νικηθεί από το θάνατο. Edward Burne Jones, "Phyllis and Demophoon", 1870

  

"Phyllis and Demophon", John William Waterhouse (1907)

Πολυσυζητημένο, πολυτραγουδισμένο δέντρο η αμυγδαλιά, αλλά και πηγή έμπνευσης για πολλούς ποιητές, ζωγράφους, συγγραφείς…

Γιάννης Σταύρου, "ανθισμένες αμυγδαλιές"

Εμπνευσμένοι από τα ντελικάτα άνθη της που λουλουδιάζουν μέσα στη χειμωνιά, ποιητές όπως ο Παλαμάς, ο Δροσίνης  ο Σπεράντζας κ.ά.  με τα βαλμένα στη σωστή χρονική στιγμή ποιήματά τους, κοσμούσαν τα αναγνωστικά του δημοτικού σηματοδοτώντας την Άνοιξη που έσκαγε μύτη.

"αμυγδαλιές", Ιακωβίδης

Ίσως το πιο γνωστό και  πολυτραγουδισμένο ποίημα να είναι αυτό του Γεώργιου Δροσίνη, “Ανθισμένη Αμυγδαλιά”:

Ετίναξε την ανθισμένη αμυγδαλιά

με τα χεράκια της

κι εγέμισ’ από άνθη η πλάτη η αγκαλιά

και τα μαλλάκια της.  

Αχ, σαν την είδα χιονισμένη την τρελή

γλυκά τη φίλησα

της τίναξα όλα τ’ άνθη από την κεφαλή

κι έτσι της μίλησα: 

Τρελή, σαν θες να φέρεις στα μαλλιά σου τη χιονιά

τι τόσο βιάζεσαι;

Μονάχη της θε να `ρθει η βαρυχειμωνιά,

δεν το στοχάζεσαι;  

Του κάκου τότε θα θυμάσαι τα παλιά

τα παιχνιδάκια σου

σκυφτή γριούλα με τα κάτασπρα μαλλιά

και τα γυαλάκια σου.  
   

"Almond blossom", Sydney Lough Thompson

Το σχετικό παρασκήνιο γι’ αυτό το ποίημα λέει, πως αφορά μία χαριτωμένη μούσα, που δεν ήταν άλλη από την ξαδέλφη του, Δροσίνα Δροσίνη.

Ένα πρωί, ο Δροσίνης, άρτι αφιχθείς από Γερμανία, όπου σπούδαζε Ιστορία της Τέχνης, άνοιξε το παράθυρο να μπει φως και είδε τη νεαρή ξαδέρφη του στον κήπο, να κάθεται κάτω από το ανθισμένο δέντρο. Η κοπέλα κούνησε το ανθισμένο δέντρο και τα άνθη την έλουσαν. Η σκηνή ενθουσίασε και ενέπνευσε τον  νεαρό ποιητή και έτσι γράφτηκε το πασίγνωστο ποίημα, που μελοποιήθηκε από τον Γεώργιο Κωστή, ένα ράφτη από το Άργος, κατά τη διάρκεια της επιστράτευσης του 1885.

Τελικά, η Δροσίνα Δροσίνη έγινε πράγματι “γριά με κάτασπρα μαλλιά”....

 

Γράφει ο συντοπίτης  Ιωάννης Κονδυλάκης:

Όντεν ανθεί η γιαμυγδαλιά

κι ο πεύκος όντε δένει

κι η κοπελιά σα στολιστεί

το νου τ' ανθρώπου παίρνει.

"Almond Tree in Bloom" - Alson Skinner Clark

Ενώ ο Νίκος Γκάτσος στην "Αμοργό" περιγράφει:

Έτσι κοιμάται ολόγυμνη μέσα στις άσπρες κερασιές μια τρυφερή μου αγάπη
Ένα κορίτσι αμάραντο σα μυγδαλιάς κλωνάρι
Mε το κεφάλι στον αγκώνα της γερτό και την παλάμη πάνω στο φλουρί της
Πάνω στην πρωινή του θαλπωρή όταν σιγά-σιγά σαν τον κλέφτη
Aπό το παραθύρι τής άνοιξης μπαίνει ο αυγερινός να την ξυπνήσει!

 "Almond with a view" - Jayne Turconi

και ο Νικηφόρος Βρεττάκος  μας λέει:

Μια μυγδαλιά και δίπλα της,

εσύ. Μα πότε ανθίσατε ;

Στέκομαι στο παράθυρο

και σας κοιτώ και κλαίω.

Τόση χαρά δεν την μπορούν

τα μάτια.

Δος μου, Θεέ μου,

όλες τις στέρνες τ’ ουρανού

να στις γιομίσω.

"Μαζεύοντας ανθούς αμυγδαλιάς", Τζον Γουίλιαμ Γουοτερχάουζ

Ο αγαπημένος Μίλτος Σαχτούρης γράφει το ποίημα

"Οι αμυγδαλιές":

Έκθαμβο σπίτι άσπρο και κόκκινο
σε ποιό δωμάτιο ν' ανθίσαν οι αμυγδαλιές σου
εγώ είχα ζήσει σ' όλες τις γωνιές
στην κόκκινη και τη δυστυχισμένη
στην τραγική την άσπρη πάνω στο πατάρι
η αναπνοή σου θάμπωνε τα όνειρά μου
πάνω στα τζάμια σου τρεμόσβηνε μια θάλασσα
κήποι κρυφά χρυσάνθεμα μέσα στην έκστασή σου
που έτρεχα ματωμένος και κυνηγός.

Ένα μεγάλο δίχτυ περνούσε σύρριζα
πάνω από το κεφάλι μου
η δυστυχία είχε δόντια σιδερένια
ο ήλιος φύτευε στους τοίχους κι άλλα περιβόλια
το περιβόλι της μύγας το περιβόλι του χαρταετού
το περιβόλι το μεγάλο της αγάπης
το περιβόλι του μεγάλου πυρετού
που μέσα του ολημέρα γύριζα με το τουφέκι μου
με μια κορδέλα κόκκινη μέσα στο στόμα μου
με μια κορδέλα κόκκινη μεσ' στα μαλλιά μου
σαν τη γωνιά την κόκκινη και τη δυστυχισμένη
σαν τη γωνιά την τραγική την άσπρη πάνω στο πατάρι
εγώ είχα ζήσει σ' όλες τις γωνιές
σε ποιά λοιπόν ανθίσαν οι αμυγδαλιές σου

"Almond Blossom" - Helen Lavinia Cochrane

"Spring Blossom" - Dille Ferrer

Και ο Οδυσσέας Ελύτης, στο "Άσμα ηρωικό και πένθιμο για τον χαμένο
ανθυπολοχαγό της Αλβανίας":
…Εκεί που πρώτα εκατοικούσε ο ήλιος
Που με τα μάτια μιας παρθένας άνοιγε ο καιρός
Καθώς εχιόνιζε απ' το σκούντημα της μυγδαλιάς ο αγέρας
Κι άναβαν στις κορφές των χόρτων καβαλάρηδες

Εκεί που χτύπαγεν η οπλή ενός πλάτανου λεβέντικου
Και μια σημαία πλατάγιζε ψηλά γη και νερό
Που δόλο ποτέ σε πλάτη δεν εβάραινε
Μα όλος ο κόπος τ' ουρανού
Όλος ο κόσμος έλαμπε σαν μια νεροσταγόνα
Πρωί, στα πόδια του βουνού

Τώρα, σαν από στεναγμό Θεού ένας ίσκιος μεγαλώνει.

"Almond tree blossom at Haruvit forest", Yaffa Wainer

"Ανθισμένη αμυγδαλιά", Πιερ Μπονάρ

Ο Σεφέρης στο γνωστό μας ποίημα:
Λίγο ακόμα
θα ιδούμε τις αμυγδαλιές ν' ανθίζουν
τα μάρμαρα να λάμπουν στον ήλιο
τη θάλασσα να κυματίζει

λίγο ακόμα,
να σηκωθούμε λίγο ψηλότερα…

"Almond Blossom",  Marcel Gatteaux

Η Μαρία Πολυδούρη:

Έξω στον κήπο από χαρά τ άνθη λιγοθυμούνε.
Σαν τι χαρά μου τάζεις

κι όλο γυρίζω τη ματιά στην άψυχή σου εικόνα;
Διάδημα απ' άσπρο φως
σού γίνεται του βάζου μου η εαρινή κορώνα,
της μυγδαλιάς ο ανθός.

"Almond blossom three" - Anthony Pooler

"Branches of almond tree" - Demetrios Vlachos

Ο Τάσος N. Καραμήτσος γράφει:
Μ' ένα κλωνάρι μυγδαλιάς
εσκόρπισες την Άνοιξη
τον Έρωτα
την Ομορφιά

Το ατέρμονο
και το άναρχο
συμπύκνωσες σ΄ ένα φιλί

Ένα κλωνάρι μυγδαλιάς
με συντροφεύει πάντα

“Almond Blossom”,  Van Gogh

"Spring of Flowering Almond Blossom in a Glass" - Van Gogh

Από τους πιο αγαπημένους μου συγγραφείς είναι ο Νίκος Καζαντζάκης.

Γνωστή είναι  η περιπλάνηση του Καζαντζάκη με το φίλο του Σικελιανό στο Άγιο Όρος προκειμένου ν' απαντήσουν στα μεγάλα υπαρξιακά ερωτήματα.
Όταν τέλειωσε εκεί το οδοιπορικό τους, γράφει στο έργο του "Αναφορά στον Γκρέκο":

"Σαράντα μέρες περιδιαβάζαμε το Άγιον Όρος κι όταν τελεύοντας πια τον κύκλο ξαναγυρίζαμε, παραμονή Χριστούγεννα, στη Δάφνη να φύγουμε, το πιο απροσδόκητο, το πιο αποφασιστικό θάμα μας περίμενε: μέσα στην καρδιά του χειμώνα σ' ένα φτωχό περιβολάκι, μια μυγδαλιά ανθισμένη!
Άρπαξα το φίλο μου από το μπράτσο, του 'δειξα το ανθισμένο δέντρο.
-Τυραννούσαν την καρδιά μας Άγγελε, είπα, σε όλο μας ετούτο το προσκύνημα, πολλά και πολύπλοκα ρωτήματα και τώρα να η απάντηση!
Ο φίλος μου κάρφωσε το γαλάζιο μάτι του απάνω στην ανθισμένη μυγδαλιά-έκαμε το σταυρό του, σα να προσκυνούσε άγιο θαυματουργό κόνισμα, και κάμποση ώρα έμεινε άλαλος.
Κι ύστερα, αργά:
- Ένα τραγούδι, είπε, ανεβαίνει στα χείλια μου-ένα πολύ μικρό τραγούδι, ένα χαϊκάι.
Κοίταξε πάλι τη μυγδαλιά:
- Είπα στη μυγδαλιά: "Αδερφή, μίλησέ μου για το Θεό". Κι η μυγδαλιά άνθισε."

"almond_blossom", Vincent Van Gogh

"Almond Tree in Blossom"  - Vincent Van Gogh

Άφησα για το τέλος τον εξαιρετικό στίχο του Κώστα Καρυωτάκη από το ποίημά του "Μυγδαλιά":

     Κι ακόμα δεν μπόρεσα να καταλάβω πώς μπορεί να πεθάνει μια γυναίκα που αγαπιέται...

 

Henry Rylan, "-almond-blossom"