Ταξίδι στις ρίζες του Θεάτρου Σκιών

Ψάχνοντας και διαβάζοντας ενδελεχώς για τον Καραγκιόζη(πριν από χρόνια), έφτασα στα βάθη των αιώνων ανακαλύπτοντας τις σκοτεινές ρίζες του θεάτρου Σκιών και των πηγών δημιουργίας του, που είναι τόσο σκοτεινές, όσο σκοτεινή είναι και η …σκιά!

Το Θέατρο Σκιών είναι ένα από τα πιο ενδιαφέροντα θεατρικά είδη, αλλά και ένα από τα πιο ελκυστικά θέματα μελέτης που προξενεί πραγματικά την ακαταμάχητη γοητεία της βαθειάς έρευνας για την ιστορία και την καταγωγή του.

Πολλοί ξένοι μελετητές που έχουν ασχοληθεί με το Θέατρο Σκιών, αποδίδουν την καταγωγή της τεχνικής του στους λαούς της μακρινής Ανατολής. Πρέπει να σημειωθεί ότι, στην Νοτιανατολική Ασία, οι περιοχές όπου υπάρχει το Θέατρο Σκιών, φαίνεται ότι ήταν υπό την επιρροή του Ινδικού πολιτισμού (4ος αι.). Συγκεκριμένα, στην Ιάβα, οι παραστάσεις του θεάτρου σκιών ήταν ένα θέαμα ανάμικτο από μαριονέτες και δερμάτινες φιγούρες. Τελευταίες μελέτες πάνω στο θέατρο σκιών της Ινδίας αυξάνουν το ενδεχόμενο, ότι εκεί θα πρέπει να ανατρέξουμε για τις ρίζες του θεατρικού αυτού είδους.

Τα πιο γνωστά θέατρα σκιών της Νοτιοανατολικής Ασίας είναι εκείνα της Ιάβας, Σιγκαπούρης, Ταϋλάνδης, Μαλαισίας, Καμπότζης, του Μπαλί και του Λάος, η δε πηγή των θεμάτων τους είναι τα παραμύθια του Ράμα και ο πόλεμος ανάμεσα σε δυο φυλές, (Pandava και Korawa) που βασίζονται σε δύο ινδικά επικά ποιήματα, Ramayana και Mahabharata αντίστοιχα. Τα πρόσωπα είναι παρμένα από τον κόσμο των θεών, των δαιμόνων του κάτω κόσμου, των πνευμάτων: ήρωες, πολεμιστές, πρίγκιπες, πριγκίπισσες, χωριάτες και πολίτες συνθέτουν την πάνω από δύο χιλιάδες χρόνια παράδοση αυτών των λαών.

Δερμάτινη Φιγούρα Ιάβας: (περιοχή Yogyakarta - ύψος 55,3 εκ.) Ο Gatutkoko, από τους πρωταγωνιστές του έργου Mahabharata.

Δερμάτινη Φιγούρα Μαλαισίας: (ύψος 86 εκ.) Ο Mabraia Wana, ο βασικότερος εχθρός του Seri Rama.

 

Δερμάτινη Φιγούρα Μαλαισίας: (Περιοχή Kelantan, ύψος 79 εκ.). O Seri Rama, ήρωας του έργου Ramayana 

Αντίθετα, η ιστορία του θεάτρου σκιών της Κίνας δεν φθάνει τόσο μακριά εφόσον οι κινέζικες εγκυκλοπαίδειες αναφέρουν την εμφάνισή του τον 11ο αιώνα σαν μια διασκέδαση της αγοράς.

Όσον αφορά στις ρίζες του, τις αποδίδουν σ' ένα μύθο όπου ο αυτοκράτορας της δυναστείας των Han, Wu, ο οποίος έζησε περίπου το 121 π. Χ., απελπισμένος εξ αιτίας του θανάτου της αγαπημένης του γυναίκας, Wang, διέταξε έναν μάγο να καλέσει το πνεύμα της.
Τότε ο μάγος προκάλεσε μιαν εικόνα με τη μορφή της σ' ένα σκοτεινό δωμάτιο προβάλλοντας τη σκιά της σ' ένα πανί.

 Δερμάτινη αντιπροσωπευτική Φιγούρα του κινέζικου θεάτρου σκιών (Mang - 24x13εκ.)

Η τέχνη αυτή ήταν πολύ δημοφιλής στην Κίνα μεταξύ 14ου και 19ου αιώνα, δηλαδή επί Δυναστειών Μινγκ και Τσινγκ.

Οι δύο φιγούρες που βλέπουμε στην εικόνα είναι η υπέρτατη θεότητα του ταοϊσμού και ο Λάο Τζου των ταοϊστών.  

Το Θέατρο Σκιών της Κίνας, του Μπαλί και της Ιάβας, μπορεί να είναι τα πιο γνωστά, με παγκόσμια απήχηση, όμως και άλλες χώρες της Άπω Ανατολής, έχουν αναπτύξει αυτήν τη Λαϊκή Τέχνη, με ενδιαφέρουσες παραλλαγές, όπως η Καμπότζη και η Ταϊλάνδη.

Τον ίδιο αιώνα που η τέχνη του Θεάτρου Σκιών αναπτύχθηκε στην Κίνα, σημειώνεται η ύπαρξη του Θεάτρου Σκιών και στον μουσουλμανικό κόσμο σαν μυστηριακό που συμβόλιζε την δημιουργία του κόσμου και μερικοί μυστικοί Άραβες της Αιγύπτου το μεταχειρίζονταν σαν μέσο διδασκαλίας των δογμάτων τους.

Όμως, το ότι η τεχνική του θεάτρου σκιών εμφανίζεται τον 11ο αιώνα σαν μυστηριακό θέατρο, μας οδηγεί στο συμπέρασμα ότι πρέπει να ανατρέξουμε στην καταγωγή του μυστηριακού θεάτρου: ως αρχαιότερα, λοιπόν και σημαντικότερα μυστήρια, θεωρούνται τα Ελευσίνια, όπου το βασικότερο μέρος της μυσταγωγικής τελετής ήταν τα "δρώμενα".

Μυστήρια, είχαν στις θρησκείες τους και οι λαοί της κοντινής Ανατολής, ωστόσο, η εμφάνιση και η αναβίωση των μυστηριακών θρησκειών στις χώρες τους σχετίζεται με την εξάπλωση σ' αυτές του ελληνιστικού πολιτισμού κατά τους χρόνους του Μεγάλου Αλεξάνδρου. Τότε ήκμασε η μυστηριακή λατρεία ελληνικών αλλά και ξένων θεοτήτων μέρος της οποίας ήταν το μυστηριακό θέατρο. 

Όπως φαίνεται, οι Τούρκοι της Κεντρικής Ασίας μετέφεραν το θέατρο αυτό όταν εξαπλώθηκαν στην Δυτική Ασία (13ος αι.). Το πρώτο όνομά του ήταν Κογκουρτσάκ ή Καβουρτσάκ ή Κομπαρτσούκ που σημαίνει θέατρο σκιών.

Στο ταξίδι του από την Άπω Ανατολή προς τα Δυτικά, το Θέατρο Σκιών έκανε πολλές στάσεις: στην Περσία,στο Ιράν, στις αραβικές χώρες της Μέσης Ανατολής και της Βόρειας Αφρικής, στην Αλγερία (αγαπημένη διασκέδαση των κατοίκων, όπου κάποιος Καραγκούς, φοβερός πατριώτης και εθνεγέρτης, χτυπούσε με προσβλητικό τρόπο τους τότε Γάλλους αποικιοκράτες), στην Τυνησία, Μαρόκο, Αίγυπτο (η μόνη απ' όλες τις χώρες που κατέχει τα πρώτα γραπτά κείμενα παιγμένα σε παραστάσεις Θεάτρου Σκιών στις αρχές του 20ού αιώνα).

Αυτά, εν περιλήψει, για τις ρίζες του Θεάτρου Σκιών.

Συνεχίζεται... (κάποια στιγμή που θα βρω χρόνο)