Έναστρη νύκτα πάνω από τον Ροδανό, Vincent van Gogh, 1888

Οι περισσότεροι άνθρωποι γνωρίζουν τον πίνακα "Έναστρη νύκτα πάνω από τον Ροδανό" του Vincent van Gogh.

http://www.vggallery.com/painting/p_0474.htm

Ο ζωγράφος δημιούργησε τον πίνακα εκ του φυσικού, παρατηρώντας τη σκηνή από τον παραποτάμιο δρόμο της ανατολικής όχθης του ποταμού (Place Lamartine  43.682367°N 4.630287°E με νοτιοδυτική θέα), εκεί που ο Ροδανός κάμπτεται προς τα δεξιά, όπως έρχεται από το Βορρά, περιβάλλοντας  τον βράχο επάνω στον οποίο κτίστηκε η πόλη της Arles. Το φαινόμενο της ανάκλασης των φαναριών του παραποτάμιου δρόμου είναι ακόμη ορατό στο ίδιο ακριβώς σημείο.

Ο πίνακας είναι μια από τις πρώτες ακούσιες καταγραφές της φωτορρύπανσης, όπως οι πίνακες του Μονέτ αναφέρονται στην πολύ πιο έκδηλη τότε επίδραση της ατμοσφαιρικής ρύπανσης στα αστρονομικά φαινόμενα.

Κοινοβούλιο, Ήλιος Claude Monet, 1904

Η παρατηρητικότητα της γυναίκας μου με έκανε να συνειδητοποιήσω για πρώτη φορά μια λεπτομέρεια που μου είχε διαφύγει, απολαμβάνοντας επί δεκαετίες παρόμοιες εικόνες στην υδροπροικισμένη χώρα μας

Το φαινόμενο είναι ορατό μόνο κάτω από το φως του φεγγαριού!

Πράγματι, πρόκειται για ένα φαινόμενο κατοπτρικής ανάκλασης (παράλληλα με διάχυση αναλόγως του κυματισμού), κατά την οποία το φως ανακλάται στην επιφάνεια του νερού υπό την ίδια γωνία με εκείνη που προσπίπτει.

Επειδή το φεγγαρόφωτο είναι ασθενές, οι ακτίνες του φωτός που έρχονται προς εμάς είναι πολύ πιο έντονα ορατές από εκείνες που προσπίπτουν υπό άλλες γωνίες, με τον ίδιο τρόπο που το φως ενός φακού είναι πιο έντονο όταν το βλέπουμε κατά μέτωπο, παρά όταν το παρατηρούμε υπό γωνία. Το φαινόμενο αυτό οδηγεί στο "Δρόμο του Φεγγαριού"

Φεγγαρόφωτο επάνω από το Βόλγα, Vladimir Ivanovich Ovchinnikov, 1975

Οι υπόλοιπες ακτίνες ωστόσο, όταν διασταυρώνονται με αντίστοιχες ανακλάσεις ασθενέστερων πηγών (όπως οι μακρινές λάμπες του δρόμου) τις ενισχύουν! Μόλις έδυσε το φεγγάρι, όλες οι ανακλάσεις των λαμπτήρων στη θάλασσα ασθένησαν έως εξαφανίσεως.

Όταν τύχει να βρεθείτε σε παρόμοιο παράλιο ημιαστικό τοπίο με φεγγάρι στη φέξη (το οποίο άρα θα δύσει σχετικά νωρίς) παρατηρήστε το ενδιαφέρον αυτό φαινόμενο.

Είναι ενδιαφέρον το ότι, σε αντίθεση με τη "Νύκτα με Αστροφεγγιά" που ζωγράφισε ένα χρόνο αργότερα, δεν είναι ορατό το φεγγάρι επάνω από το Ροδανό. Η φωτορρύπανση από τη Σελήνη είναι τεκμαρτή και στους δύο πίνακες, φιλτραρισμένη φυσικά από τη μανιέρα του ζωγράφου, καθώς τα άστρα που είναι ορατά είναι ελάχιστα για τα δεδομένα της περιόδου.

Νύκτα με αστροφεγγιά, Vincent van Gogh, 1889