"Τέχνη και ηθική" , Κώστας Βάρναλης 2

(συνέχεια)

Δε θέλουμε να υποστηρίξουμε πως η Τέχνη είναι από φυσικό της ανήθικη. 

Είναι μονάχα, από φυσικό της, πράγμα διαφορετικό από την ηθική, εξωηθική 

(amorale). Φτάνει να ρίξει κανείς μια ματιά στην ιστορία της Τέχνης και της 

λογοτεχνίας όλων των καιρών και των λαών για να πειστεί.

Ο έρωτας και το γυμνό σώμα είναι το πιο αγαπημένο θέμα των τεχνών. 

Η Τέχνη και η ποίηση των πρωτόγονων λαών τον αγνοεί τον έρωτα. 

Όμως στην ιστορία των πολιτισμένων λαών υπήρξαν εποχές, που ο έρωτας 

αποτελούσε τον κύριο άξονα της ζωής. Στο Μεσαίωνα τον ταυτίζανε με το 

Θεό και με τον ιπποτικό ηρωισμό. Στην Αναγέννηση τον είχανε κάνει είδος

πολιτικής. Και στα χρόνια του αστικισμού κατάντησε κοινωνικός θεσμός.

Μα ο έρωτας από τη μοίρα του είναι ανήθικος. Γιατί παντού και πάντα 

παρουσιάζεται σαν ένα εξω οικογενειακό φαινόμενο...

Είναι άρα αθέμιτος.Μήπως όμως γι' αυτόν τον λόγο η ερωτικήΤέχνη γεννά 

την ανηθικότητα; Είναι χρόνια, που κάποιος δικός μας κριτικός διαλάλησε από 

τις στήλες της εφημερίδας του πως ο ερωτικός ηδονισμός στη σύγχρονη 

ποίησή μας είναι ξεπεσμός της ποίησης κι αποτελεί δημόσιο κίνδυνο. 

Κι έκανε έκκληση στους "νοικοκυραίους" να προφυλάξουνε τα κορίτσια τους απ'

αυτόν τον κίνδυνο. (Δεν εννοούσε την πορνογραφική λογοτεχνία).

Η αισθητική ηδονή είναι κάτι πολύ διαφορετικό από την αισθητηριακή. 

Η Τέχνη (εννοώ η αληθινή Τέχνη) δεν αποτείνεται στα ένστιχτά μας για να τα 

διεγείρει. Όσο κι αν παίρνει την ύλη της από την περιοχή των ενστίχτων, δεν μας

δένει μ' αυτά. Χάρη στην επέμβαση της τεχνικής και των τεχνικών συναισθημάτων 

μας αλλάζει "σημεία οράσεως του κόσμου" κι έτσι μας απομακρύνει από την 

άμεση επιρροή των αισθήσεων και των ενστίχτων. Όποιος διάβασε τη Σαπφώ, τον

Αριστοφάνη, τον Βιγιόν, τον Βοκκάκιο, τον Βερλαίν, τον Γκαίτε των 

"ρωμαϊκών ελεγείων" κτλ. κι όποιος επισκέφθηκε το εθνικό μας Μουσείο, 

ας ομολογήσει, αν διαβάζοντας τα ερωτικά έργα αυτών των μεγάλων ή 

κοιτάζοντας τα γυμνά της αρχαίας γλυπτικής ή γραφικής, ένιωσε ποτές να ξυπνάει 

μέσα του η ερωτική επιθυμία. Οι Ερμήδες, οι Αφροδίτες των Αρχαίων, οι

άγγελοι, οι Εύες και οι Μαγδαληνές των χριστιανών δεν μαςερεθίζουνε 

αισθητηριακά, μας αρέσουν αισθητικά. Κι αν μέσα σ'αυτήν την αρεσιά 

υπάρχει και ίσκιος επιθυμίας, αυτός μένει στη σφαίρα του φανταστικού, 

δεν πάει παραπέρα. 

Για να μας διαφθείρει τα ήθη μας η "ανήθικη" Τέχνη, πρέπει εμείς να

είμαστε από πριν διεφθαρμένοι ή άξεστοι. Όμοια η "ηθική" Τέχνη ποτές 

δεν θα μας ηθικοποιήσει, αν εμείς δεν είμαστε από τα πριν ηθικοί και καλαίσθητοι.

Συμπέρασμα: μονάχα οι αφώτιστοι απ' της Τέχνης την αχτίδα (Μαβίλης), δηλ. 

οι ακαλλιέργητοι άνθρωποι βλέπουνε την ανηθικότητα της Τέχνης ως ανηθικότητα. 

Οι φωτισμένοι και καλλιεργημένοι αισθητικά βλέπουνε και νιώθουνε την Τένχη και

τίποτες άλλο.

Οι πρόγονοί μας είχανε μεγάλη "κουλτούρα" με την έννοια που δίνει 

στον όρο αυτόν ο Γερμανός φιλόσοφος Τσάμπερλαιν.

Δηλαδή όλη τους τη ζωή ήτανε (όχι και τόσο!) θεμελιωμένη

επάνω στο Ωραίο. Έτσι δεν βλέπανε τη γύμνια των Θεών τους.

Βλέπανε την ομορφιά τους. Όταν οι απόγονοι ζητάμε να πάρουμε 

τη γλώσσα τους (οι αρχαϊστές), ας ζητήσουμε να πάρουμε πρώτ' απ' όλα 

την ψυχή τους, που δεν είχε τις δικές  μας προλήψεις. 

Κι όταν ανασταίνουμε τους ολυμπιακούς αγώνες τους, είναι υποχρέωσή μας

να σεβόμαστε τον πολιτισμό τους "κατά λόγον ιερόν".

Αν πραγματικά μια Τέχνη πρέπει να ονομαστεί ανήθικη, για τον ανήθικο ρόλο 

που παίζει στην πνευματική και τη συναισθηματική ζωή των μαζών, 

είναι η Τέχνη η αντιδραστική.

Αυτή που ψεύδεται, παραπλανά και συσκοτίζει τις μάζες, σε τρόπο, 

που να χάνουμε την αίσθηση του πραγματικού, του αληθινού, του προοδευτικού 

και της λευτεριάς.

Η τέτοια Τέχνη κι όταν δεν είναι άσεμνη είναι Τέχνη. 

"Έρωτας και Ψυχή", έργο του Ιταλού γλύπτη  Canova, 1793